Raynaud Belirtisi
Prof.Dr. Mehmet Sayarlıoğlu (12.6.2012)
Soğukta parmak uçlarım morarıyor!…
Değerli okuyucular,
Bazı hastalarımız soğuk havalarda ve bazen de stresli olduğu zamanlarda parmak uçlarının mor bir renk aldığından yakınmaktadırlar. Bu yazıda Raynaud fenomeni (belirtisi) adını verdiğimiz bu durumdan bahsetmek istiyorum.
Raynaud beliritisi ne demektir?
Raynaud belirtisi (RB) el ve/veya ayak parmak uçlarında soğuğa maruz kalındığında bazen de stresle birlikte oluşan mavi-mor renk değişikliğidir. Kan damarlarında daralma sonucu ortaya çıkar. Deriye giden kan damarları normalde soğuk havalarda ısı kaybını azaltmak için daralır. Ancak RB’nde bu süreç uzamaktadır. Bir süre sonra kanlanmanın bozulmasına bağlı olarak damarlarda oksijen seviyesi düşmekte ve deride mavi-mor renk değişikliği olmaktadır. Genellikle mavi-mor renk değişikliğini takiben damarlarda bir genişleme olmakta ve parmak uçları yeniden pembe-kırmızı hale dönmektedir.
RB sık görülen bir durum mudur?
Toplumda %3-5 gibi bir görülme oranı vardır.
RB olması ne ifade eder? Bu belirti bir hastalık mıdır?
RB bazen tek başına olabilir ve beraberinde herhangi bir hastalık olmayabilir. Biz buna birincil-primer RB (PRB) adını veririz. Bazen de başka bir hastalığın bir ön belirtisi şeklinde veya hastalığın seyri sırasında ortaya çıkabilir ki, buna ikincil-sekonder RB (SRB) adını veririz.
PRB daha çok kimlerde görülür?
PRB en sık genç bayanlarda görülür. Genetik bir yönü de vardır, PRB olanların yakınlarında da benzer belirtiler olabilir. PRB’nde tedaviye cevap genellikle iyidir, genellikle önemli bir probleme yol açmaz.
SRB daha çok hangi hastalıklar ile birliktedir?
SRB sıklıkla sistemik skleroz (skleroderma), SLE, Sjögren sendromu, anti-fosfolipid sendrom, poli-dermatomyozit, romatoid artrit gibi iltihaplı romatizmal hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkabilir. Bunun dışında vücut savunma sisteminden kaynaklanan başka sistemlere ait hastalıklara da eşlik edebilir.
RB sadece parmaklarda mı ortaya çıkar?
Hayır. Bazı hastalarda kulak kepçesi, burun, yüz, diz, meme uçları da etkilenebilir. Nadiren tüm kol ve bacakta da RB görülebilir.
RB’nin renk değişikliğinden başka bulguları var mıdır?
Parmaklarda renk değişiminin yanı sıra iğnelenme, uyuşma, ağrı olabilir. Eğer damarların daralma dönemi uzun sürerse dokular için tehlikeli olabilir. Kanlanma bozukluğuna bağlı parmak uçlarında yaralar gelişebilir.
RB’nin tanısı nasıl konulmaktadır?
RB’nin tanısı hastanın tipik yakınmaları (parmaklarda soğuk ve stresle gelişen mavi-mor renk değişikliği, soğukluk, ağrı) ve hastanın muayenesi ile konulur. Şüphelenilen vakalarda değişik görüntüleme yöntemleri vardır. Benzer yakınmalara neden olan diğer sebepler dışlanmalıdır.
RB olan bir hasta yaşantısında nelere dikkat etmelidir?
Hasta vücudunu soğuktan korumalı ve buna göre kıyafet seçmelidir. Soğuk havalarda mutlaka eldiven ve yün çorap giyilmelidir. Sigaradan uzak durulmalıdır. Sigaradaki nikotin ve benzeri kimyasallar damarların daralmasına neden olarak RB’ni kötüleştirebilirler. Damar daralmasına yol açan ilaçların olumsuz etkisi nedeniyle tedavi seçimleri buna göre yapılmalıdır. Örneğin bazı nezle-grip, migren ilaçları ve psikiyatrinin kullandığı bazı ilaçlar damar daralmasına yol açabilir. Stres azaltılmalıdır. Stresin damar daraltıcı etkisi vardır.
RB’nin ilaç tedavisi nasıl planlanmaktadır?
RB’nin ilaç tedavisinde belirtinin birincil (primer) veya ikincil (sekonder-başka hastalık ile birlikte) olup olmadığı önemlidir. Tedavi planı altta başka bir hastalığın olup olmadığı değerlendirilerek yapılır. SRB’nde eşlik eden hastalığın tedavisi ön planda yapılır. Bunun yanında damar genişletici diğer tedaviler hastanın durumuna göre değerlendirilir. Ayrıca hastanın varsa kullandığı başka ilaçlar ve bunun RB’ne etkileri değerlendirilerek gerekirse buna göre düzenleme yapılmaktadır.
RB olan bir kimse ne yapmalıdır?
RB olan bir kimse mutlaka doktor tarafından değerlendirilmelidir (tercihen İç Hastalıkları veya İç Hastalıkları/Romatoloji bölümü). Çünkü burada tanı doğrulandıktan sonra RB’ne başka bir hastalığın eşlik edip etmediği araştırılmaktadır. Başlangıçta eşlik eden bir hastalık saptanmasa bile, bu hastalıkların daha sonradan da ortaya çıkma ihtimali olduğundan hastalar belirli aralıklar ile çağrılıp ikincil bir hastalık varlığı tekrar gözden geçirilmektedir.
Sağlıklı günler dilerim.